افتادگی اندام لگن (POP) وضعیتی است که در آن یک یا چند اندام لگنی – رحم، مثانه، مجرای ادرار یا رکتوم – از موقعیت طبیعی خود در داخل لگن پایین آمده و به داخل واژن برآمده می‌شوند. این به دلیل ضعیف شدن عضلات کف لگن و بافت هایی است که معمولاً از این اندام ها حمایت می کنند. فیزیوتراپی کف لگن یک روش موثر در مدیریت علائم افتادگی اندام لگن است که در کلینیک فیزیوتراپی فراتکنیک در اصفهان ارائه می شود.
کف لگن را مانند بانوج ماهیچه ها، رباط ها و بافت همبند تصور کنید که از اندام های لگن پشتیبانی می کند. این شبکه پیچیده نقش مهمی در موارد زیر ایفا می کند:
حمایت از اندام های لگن: نگه داشتن آنها در موقعیت های آناتومیکی مناسب.
حفظ ادرار: کنترل جریان ادرار و مدفوع.
عملکرد جنسی: کمک به لذت و رضایت جنسی.
تشخیص افتادگی اندام لگن معمولاً شامل موارد زیر است:
تاریخچه پزشکی: بررسی دقیق تاریخچه پزشکی و باروری شما، از جمله بارداری‌های گذشته، جراحی‌ها و هر شرایط پزشکی موجود.
معاینه فیزیکی: معاینه لگن برای ارزیابی میزان افتادگی و شناسایی سایر ناهنجاری های لگنی.
تست های تصویربرداری: در برخی موارد، مطالعات تصویربرداری مانند سونوگرافی یا ام آر آی لگن ممکن است برای ارزیابی بیشتر میزان پرولاپس استفاده شود.
انواع افتادگی اندام لگن
اندام های خاص درگیر نوع افتادگی را تعیین می کنند:
- سیستوسل: مثانه به دیواره جلویی واژن برآمده می شود.
- افتادگی رحم: رحم به داخل واژن فرود می آید.
- رکتوسل: راست روده به دیواره پشتی واژن برآمده می شود.
- انتروسل: کیسه ای از بافت نازک که واژن را از رکتوم جدا می کند (کیسه رکتومی) به داخل واژن برآمده می شود.
- افتادگی طاق واژن: بالای واژن پس از هیسترکتومی (برداشتن رحم با جراحی) افتادگی دارد.
علائم افتادگی اندام لگن
بسیاری از زنان مبتلا به پرولاپس خفیف هیچ علامتی را تجربه نمی کنند. با این حال، با بدتر شدن پرولاپس، علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- احساس سنگینی یا پری در لگن.
- احساس برآمدگی یا بیرون زدگی چیزی از واژن.
- فشار یا ناراحتی لگن.
- درد کمر.
- مشکل در ادرار کردن یا تخلیه کامل مثانه.
- تکرر ادرار.
- بی اختیاری ادرار (نشت ادرار)، به ویژه در هنگام سرفه، عطسه یا خنده.
- مشکل در دفع مدفوع.
- یبوست.
- احساس تخلیه ناقص روده.
- ناراحتی در هنگام مقاربت جنسی.
- برآمدگی قابل مشاهده بافتی که از دهانه واژن بیرون زده است.
علل و عوامل خطر
علت اصلی افتادگی اندام لگن ضعیف شدن عضلات و بافت های کف لگن است. عواملی که می توانند در این تضعیف نقش داشته باشند عبارتند از:
- بارداری و زایمان: زایمان واژینال، به ویژه با نوزادان بزرگ یا چند قلو، می تواند عضلات کف لگن را به طور قابل توجهی تحت فشار قرار دهد.
- افزایش سن: روند طبیعی پیری می تواند عضلات و بافت های کف لگن را ضعیف کند.
- یائسگی: کاهش سطح استروژن در دوران یائسگی می تواند بافت هایی را که از اندام های لگن حمایت می کنند ضعیف کند.
- چاقی: اضافه وزن فشار بیشتری به کف لگن وارد می کند.
- سرفه مزمن: شرایطی مانند بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) می تواند فشار قابل توجهی بر روی کف لگن وارد کند.
- یبوست مزمن: زور زدن در حین حرکات روده می تواند عضلات کف لگن را ضعیف کند.
- بلند کردن اجسام سنگین: بلند کردن مکرر اجسام سنگین می تواند فشار بی موردی را به کف لگن وارد کند.
- جراحی لگن: جراحی های قبلی، مانند هیسترکتومی، می تواند کف لگن را ضعیف کند.
- اختلالات بافت همبند: شرایطی مانند سندرم اهلرز-دانلوس و سندرم مارفان می توانند بافت های همبند را در سراسر بدن از جمله کف لگن ضعیف کنند.
- ژنتیک: سابقه خانوادگی POP ممکن است خطر را افزایش دهد.
گزینه های درمانی برای افتادگی اندام لگن
گزینه های درمانی POP به عوامل مختلفی از جمله شدت افتادگی، وجود علائم و سلامت کلی شما بستگی دارد.
درمان غیر جراحی
تمرینات کف لگن (Kegels): این تمرینات باعث تقویت عضلات کف لگن می شود و در برخی موارد می تواند به بهبود علائم کمک کند.
پساری ها: این ها دستگاه های قابل جاگذاری هستند که از اندام های لگنی در داخل واژن حمایت می کنند. پساری ها اشکال و اندازه های مختلفی دارند و نیاز به تمیز کردن و تنظیم منظم دارند.
اصلاح سبک زندگی:
مدیریت وزن: حفظ وزن سالم می تواند فشار روی کف لگن را کاهش دهد.
تغییرات رژیم غذایی: افزایش مصرف فیبر و درمان یبوست می تواند به جلوگیری از زور زدن در حین حرکات روده کمک کند.
پرهیز از بلند کردن اجسام سنگین:
ترک سیگار: سیگار کشیدن می تواند بافت های همبند را ضعیف کند.
فیزیوتراپی: فیزیوتراپی کف لگن می تواند تمرینات و راهنمایی های شخصی را برای تقویت عضلات کف لگن ارائه دهد.
درمان جراحی
اگر گزینه‌های غیرجراحی بی‌اثر باشند یا افتادگی شدید باشد، ممکن است جراحی توصیه شود. گزینه های جراحی عبارتند از:
- ترمیم واژن: این شامل ترمیم بافت‌های ضعیف شده که از اندام‌های لگنی حمایت می‌کنند، با جراحی می‌شود.
- ساکروکولپوپکسی: این جراحی با حداقل تهاجم است.
- هیسترکتومی: در برخی موارد، هیسترکتومی ممکن است همراه با سایر روش های جراحی انجام شود.
فیزیوتراپی کف لگن برای افتادگی اندام لگن
فیزیوتراپی کف لگن یکی از روش‌های موثر برای درمان و پیشگیری از افتادگی اندام لگن است. در این روش، فیزیوتراپیست با استفاده از تمرینات خاص، ماساژ و سایر تکنیک‌ها به تقویت عضلات کف لگن کمک می‌کند.
فیزیوتراپی کف لگن چگونه به افتادگی اندام لگن کمک می‌کند؟
تقویت عضلات کف لگن: تمریناتی که فیزیوتراپیست تجویز می‌کند به تقویت عضلات کف لگن کمک کرده و باعث می‌شود این عضلات بتوانند اندام‌های لگنی را بهتر حمایت کنند.
بهبود هماهنگی عضلانی: فیزیوتراپیست به شما کمک می‌کند تا هماهنگی بین عضلات مختلف کف لگن را بهبود بخشید و از این طریق عملکرد کلی این عضلات را افزایش دهید.
کاهش درد: بسیاری از افرادی که دچار افتادگی اندام لگن هستند، از درد در ناحیه لگن رنج می‌برند. فیزیوتراپی با کاهش تنش عضلانی و بهبود گردش خون می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
آموزش تکنیک‌های مدیریت علائم: فیزیوتراپیست به شما آموزش می‌دهد که چگونه علائم افتادگی اندام لگن را مدیریت کنید و از بدتر شدن آن جلوگیری کنید.
تمرینات رایج در فیزیوتراپی کف لگن برای افتادگی اندام لگن
تمرینات تقویت عضلات کف لگن: این تمرینات به شما کمک می‌کنند تا عضلات کف لگن را شناسایی کرده و به تدریج آنها را تقویت کنید.
تمرینات تنفسی: تمرینات تنفسی به شما کمک می‌کنند تا تنش را از عضلات کف لگن خارج کرده و هماهنگی بین تنفس و عضلات کف لگن را بهبود بخشید.
بیوفیدبک: در این روش، شما با استفاده از دستگاه‌های مخصوص یاد می‌گیرید که چگونه عضلات کف لگن خود را به طور موثر منقبض و شل کنید.
ماساژ: ماساژ بافت‌های نرم اطراف لگن می‌تواند به کاهش درد و بهبود جریان خون کمک کند.
