پارگی عضلات روتاتور کاف شانه یکی از آسیب های شایع شانه است. شانه یکی از پیچیده‌ترین و پرتحرک‌ترین مفاصل بدن انسان است، اما همین ویژگی آن را در معرض آسیب‌های مختلف قرار می‌دهد. یکی از شایع‌ترین و مهم‌ترین آسیب‌های شانه، پارگی عضلات روتاتور کاف است. فیزیوتراپی شانه پس از این اسیب بخش مهمی از فرایند درمان است که در کلینیک فیزیوتراپی فراتکنیک ارائه می شود.
روتاتور کاف در واقع گروهی از چهار عضله و تاندون است که مفصل شانه را احاطه کرده‌اند. این عضلات وظیفه دارند تا استخوان بازو (هومروس) را در جای خود نگه دارند و به حرکات پیچیده شانه مثل چرخاندن بازو، بالا بردن دست و نگه داشتن تعادل کمک کنند. زمانی که این عضلات دچار پارگی یا آسیب شوند، حرکت دادن شانه به‌خصوص در بالای سر یا بلند کردن اشیاء بسیار دردناک و دشوار می‌شود.
پارگی عضلات روتاتور کاف نه‌تنها در ورزشکاران بلکه در افراد عادی، سالمندان، کارگران و حتی کارمندان اداری دیده می‌شود. برخی به دلیل ضربه شدید، برخی دیگر به خاطر فرسایش تدریجی دچار پارگی می‌شوند. درمان به‌موقع و صحیح، تفاوت میان بازگشت به عملکرد عادی یا مواجهه با ناتوانی دائمی را رقم می‌زند.
برای درک بهتر این آسیب، باید با ساختار دقیق این گروه عضلانی آشنا شویم. روتاتور کاف از چهار عضله اصلی تشکیل شده است که به‌صورت هماهنگ با یکدیگر کار می‌کنند تا شانه عملکرد نرمی داشته باشد.
چهار عضله روتاتور کاف شامل:
- سوپرااسپیناتوس (Supraspinatus): مهم‌ترین عضله در بالا بردن دست از پهلو. یکی از شایع‌ترین عضلاتی که دچار پارگی می‌شود.
- اینفرااسپیناتوس (Infraspinatus): مسئول چرخاندن خارجی بازو. نقش مهمی در حرکات چرخشی شانه دارد.
- ترس مینور (Teres Minor): عضله کوچکی که به چرخش خارجی و پایداری مفصل شانه کمک می‌کند.
- ساب‌اسکاپولاریس (Subscapularis): بزرگ‌ترین عضله روتاتور کاف. باعث چرخش داخلی بازو می‌شود.
هرکدام از این عضلات از طریق تاندون‌هایشان به سر استخوان بازو متصل می‌شوند. زمانی که این تاندون‌ها دچار پارگی شوند، عضله دیگر نمی‌تواند نیروی کافی را برای حرکت دادن مفصل تولید کند. این مسئله منجر به درد، ضعف و محدودیت حرکت می‌شود.
دلایل رایج پارگی عضلات روتاتور کاف
پارگی عضلات روتاتور کاف می‌تواند نتیجه یک آسیب ناگهانی یا فرسایش تدریجی در طول زمان باشد. شناخت عوامل اصلی ایجادکننده این آسیب به پیشگیری و درمان مؤثر کمک می‌کند.
1. آسیب ناگهانی (حاد):
- زمین خوردن با دست باز
- بلند کردن ناگهانی جسم سنگین
- ضربه شدید به شانه در هنگام ورزش یا تصادف
2. استفاده بیش‌ازحد (مزمن):
- ورزش‌هایی مانند بیسبال، تنیس، یا شنا که با حرکات بالای سر همراه‌اند.
- مشاغلی مثل نقاشی ساختمان، مکانیکی، یا باربری که نیاز به حرکات مکرر شانه دارند.
3. فرآیند پیری:
با افزایش سن، تاندون‌ها خشک و شکننده می‌شوند. در سنین بالای ۴۰ سال، احتمال پارگی تاندون‌ها افزایش می‌یابد، حتی بدون وارد شدن آسیب خاص.
4. ساختارهای غیرطبیعی استخوانی:
برخی افراد به‌صورت ژنتیکی دارای زوایای استخوانی خاصی هستند که می‌تواند باعث ساییدگی تدریجی تاندون‌ها در حین حرکت شود.
5. بیماری‌های زمینه‌ای:
شرایطی مانند دیابت، روماتیسم مفصلی یا اختلالات گردش خون نیز می‌توانند کیفیت تاندون‌ها را کاهش داده و آن‌ها را مستعد پارگی کنند.
علائم پارگی عضلات روتاتور کاف
نشانه‌های پارگی عضلات روتاتور کاف ممکن است به‌صورت ناگهانی یا تدریجی ظاهر شوند. در برخی موارد، افراد حتی متوجه نمی‌شوند که دچار پارگی شده‌اند تا زمانی که عملکرد شانه‌شان مختل شود.
1. درد در ناحیه شانه:
درد در جلوی شانه که به بازو انتشار پیدا می‌کند.
تشدید درد هنگام بالا بردن بازو یا دراز کشیدن به پهلوی آسیب‌دیده.
در پارگی مزمن، درد ممکن است دائمی شود.
2. ضعف عضلانی:
کاهش قدرت در بلند کردن یا چرخاندن بازو.
افتادن اشیاء از دست یا ناتوانی در بلند کردن وسایل سبک.
3. محدودیت دامنه حرکتی:
کاهش توانایی در انجام حرکات روزمره مثل شانه کردن مو، بستن سینه‌بند، یا پوشیدن لباس.
4. صداهای غیرطبیعی:
شنیدن صدای «کلیک» یا «ترق ترق» هنگام حرکت شانه که نشان‌دهنده ناهماهنگی در مفصل است.
روشهای درمان
درمان‌های غیرجراحی (محافظه‌کارانه)
در بسیاری از موارد، به‌ویژه پارگی‌های جزئی یا در بیماران با فعالیت فیزیکی پایین، درمان غیرجراحی می‌تواند بسیار مؤثر باشد. هدف این درمان‌ها کاهش درد، بازگرداندن حرکت و تقویت عضلات اطراف شانه است.
1. استراحت و اصلاح فعالیت:
- پرهیز از فعالیت‌هایی که باعث درد یا فشار به شانه می‌شوند.
- کاهش حرکات تکراری یا بالای سر.
2. داروهای ضد التهاب:
- استفاده از داروهایی مانند ایبوپروفن یا سلکسیب برای کاهش التهاب و درد.
- مصرف طولانی باید تحت نظر پزشک باشد.
3. یخ و گرما درمانی:
- استفاده از کمپرس یخ برای کاهش درد در مراحل حاد.
- استفاده از گرما برای شل شدن عضلات و افزایش انعطاف‌پذیری در مراحل مزمن.
4. تزریق کورتیکواستروئید:
در موارد درد شدید، پزشک ممکن است تزریق داروی ضد التهاب مستقیماً در مفصل شانه را پیشنهاد دهد. این تزریق می‌تواند تورم و درد را کاهش دهد، ولی نباید مکرر انجام شود.
5. فیزیوتراپی:
فیزیوتراپی تخصصی شانه یکی از مؤثرترین درمان‌ها برای بازگرداندن حرکت، افزایش قدرت عضلانی، و جلوگیری از پیشرفت پارگی است.
- تمرینات کششی برای افزایش دامنه حرکت
- تمرینات مقاومتی برای تقویت عضلات روتاتور کاف و عضلات کمکی
- تکنیک‌های درمان دستی (مانوآل تراپی) و اولتراسوند تراپی برای کاهش التهاب
درمان‌های جراحی پارگی عضلات روتاتور کاف
در مواردی که پارگی کامل باشد، یا درمان‌های محافظه‌کارانه مؤثر نباشند، گزینه جراحی مطرح می‌شود. پیشرفت تکنولوژی‌های جراحی به‌خصوص آرتروسکوپی باعث شده این نوع عمل‌ها کم‌تهاجمی‌تر و مؤثرتر از گذشته باشند.
1. چه زمانی جراحی توصیه می‌شود؟
- پارگی کامل عضله
- عدم پاسخ به درمان‌های غیرجراحی بعد از ۳ تا ۶ ماه
- ضعف شدید یا ناتوانی حرکتی
- ورزشکاران حرفه‌ای یا افرادی با نیاز شغلی به شانه قوی
2. روشهای جراحی رایج:
- آرتروسکوپی: جراحی از طریق سوراخ‌های کوچک و ابزارهای دقیق، با کمترین آسیب به بافت‌های اطراف.
- جراحی باز: در موارد پارگی وسیع یا همراه با آسیب‌های دیگر.
- ترمیم تاندون: اتصال مجدد تاندون پاره شده به استخوان.
- ترانسفر عضله: در مواردی که عضله قابل ترمیم نباشد.
3. دوره نقاهت پس از جراحی:
بهبودی کامل ممکن است بین ۴ تا ۶ ماه زمان ببرد.
شانه در ابتدا با آتل یا اسلینگ بی‌حرکت نگه داشته می‌شود.
فیزیوتراپی تدریجی برای بازگرداندن حرکت و قدرت ضروری است.
نقش فیزیوتراپی شانه در بهبودی کامل پس از پارگی
فیزیوتراپی نه تنها در مراحل اولیه درمان غیرجراحی نقش کلیدی دارد، بلکه پس از جراحی نیز برای بازگشت به زندگی عادی و پیشگیری از عود آسیب ضروری است.
1. فاز اول (کاهش درد و التهاب):
- استفاده از یخ و تحریک الکتریکی برای کنترل درد
- تکنیک‌های غیرمستقیم برای کاهش التهاب
2. فاز دوم (بازگرداندن دامنه حرکت):
- تمرینات کششی ملایم بدون درد
- تمرکز بر افزایش انعطاف‌پذیری مفصل شانه
3. فاز سوم (تقویت عضلات):
- استفاده از کش‌های مقاومتی و وزنه‌های سبک برای تقویت عضلات اطراف شانه
- تمرکز بر تعادل بین عضلات جلو و پشت شانه
4. فاز نهایی (بازگشت به فعالیت):
- تمرینات عملکردی برای بازگشت به فعالیت‌های روزمره یا ورزش
- آموزش ارگونومی و جلوگیری از تکرار آسیب۰
