انگشت ماشه ای یک مشکل شایع است که مفصل انگشت را درگیر می‌کند و حرکت طبیعی آن را مختل می‌سازد. شاید برایتان پیش آمده باشد که هنگام خم کردن انگشت، ناگهان احساس گیر کردن یا صدای تق “کلیک” بشنوید و انگشت‌تان برای لحظه‌ای در همان حالت گیر کند. این حالت که به آن “انگشت ماشه‌ای” یا “Trigger Finger” گفته می‌شود.
در این بیماری، تاندون هایی که انگشت ها را خم می‌کنند در مسیر حرکت خود به خصوص در غلاف تاندونی دچار التهاب یا ضخیم شدگی می شوند. این حالت باعث ایجاد اصطکاک در هنگام حرکت می‌شود، و نتیجه‌اش گیر کردن انگشت یا پرش ناگهانی آن به حالت صاف است؛ درست مثل ماشه‌ای که وقتی رها می‌شود ناگهان برمی‌گردد. از نظر پزشکی، این حالت زمانی اتفاق می‌افتد که فضای داخل غلاف تاندون کم شده و تاندون به راحتی حرکت نمی‌کند. این التهاب یا گره تاندونی باعث می‌شود تا هنگام حرکت دادن انگشت، حالت پریدن یا گیر کردن احساس شود. در موارد شدید، ممکن است شخص اصلاً نتواند انگشت را باز یا بسته کند.
انگشت ماشه ای بیشتر در انگشت شست، انگشت میانی و انگشت حلقه دیده می‌شود و اگر درمان نشود، می‌تواند منجر به محدودیت‌های حرکتی طولانی‌مدت شود. در مراحل اولیه می‌توان با روش‌هایی مانند فیزیوتراپی تخصصی دست درمانش کرد، اما در صورت پیشرفت، حتی به جراحی هم نیاز پیدا می‌شود.
انگشت ماشه ای بیشتر در چه افرادی دیده می شود؟
اگرچه هرکسی ممکن است دچار تریگر فینگر شود، اما برخی گروه‌ها بیشتر در معرض این مشکل قرار دارند. اولین گروه کسانی هستند که فعالیت‌های دستی تکراری انجام می‌دهند؛ مانند تایپیست‌ها، نجاران، خیاطان، یا حتی مادرانی که مدام کودک را بغل می‌گیرند. حرکات تکراری، فشار مداوم بر مفاصل انگشت وارد می‌کند و باعث التهاب در تاندون‌ها می‌شود.
افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، روماتیسم مفصلی (RA) و نقرس نیز در خطر بالاتری برای انگشت ماشه ای قرار دارند. همچنین زنان به خصوص در بازه سنی ۴۰ تا ۶۰ سال بیشتر دچار این مشکل می‌شوند. اگر سابقه خانوادگی التهاب تاندونی دارید، باید بیش از پیش مراقب باشید.
به طور کلی، هر فردی که فعالیت فیزیکی زیادی با دست‌هایش دارد یا سابقه بیماری‌های مزمن مفصلی و التهابی دارد، باید مراقب علائم اولیه این بیماری باشد.
علائم و نشانه‌ها
علائم اولیه
در مراحل ابتدایی، انگشت ماشه‌ای ممکن است آن‌قدر خفیف باشد که فرد متوجه آن نشود یا به‌سادگی از کنار آن بگذرد. اما اگر بدانیم باید دنبال چه علائمی باشیم، می‌توانیم زودتر آن را تشخیص دهیم و درمان کنیم.
اولین علامت معمولاً احساس درد یا ناراحتی در کف دست، نزدیک به قاعده انگشت است. ممکن است این درد به‌صورت مبهم، گاه‌گاهی یا فقط هنگام خم و راست کردن انگشت ظاهر شود. یکی دیگر از علائم مهم، “کلیک” یا صدای تق هنگام حرکت انگشت است. این صدا در اثر حرکت سخت تاندون از میان غلاف تاندونی به‌وجود می‌آید.
گاهی در صبح‌ها انگشت دچار خشکی می‌شود و برای باز کردن آن باید از دست دیگر کمک گرفت. در بعضی مواقع ممکن است تورم کوچکی در ناحیه مفصل دیده شود که نشانه التهاب است. این‌ها همه علائمی هستند که نشان می‌دهند مشکلی در حال رشد است و نیاز به توجه دارد.
علائم پیشرفته
وقتی بیماری پیشرفت می‌کند و درمانی صورت نگرفته باشد، علائم شدیدتر و آزاردهنده‌تر می‌شوند. در این مرحله ممکن است انگشت کاملاً در حالت خمیده گیر کند و نتوانید بدون کمک یا حتی درد شدید آن را صاف کنید. درد در کف دست شدت می‌گیرد و حرکت انگشت به‌خصوص هنگام گرفتن اشیاء بسیار مشکل و محدود می‌شود.
در بعضی افراد، در اثر سایش مداوم تاندون و غلاف، گره‌ای کوچک در ناحیه مفصل حس می‌شود که با لمس کردن نیز دردناک است. این گره در واقع محل التهاب یا ضخیم‌شدگی تاندون است.
اگر به این مرحله برسید و همچنان درمان نکنید، ممکن است انگشت در موقعیت غیرطبیعی باقی بماند و حتی دچار سفتی دائمی شود. بنابراین، تشخیص به موقع و شروع درمان زودهنگام نقش مهمی در پیشگیری از بدتر شدن وضعیت دارد.
علل اصلی بروز انگشت ماشه ای
فشارهای تکراری
یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز این بیماری، فشارهای تکراری و حرکات یکنواختی است که روی مفاصل و تاندون‌های دست وارد می‌شود. افرادی که مشاغل دستی دارند یا با ابزارهایی مانند قیچی، پیچ‌گوشتی یا ماوس و کیبورد زیاد کار می‌کنند، در معرض این آسیب هستند.
وقتی یک حرکت مشخص به‌صورت مداوم و بدون استراحت انجام شود، بافت اطراف تاندون ملتهب شده و به‌مرور زمان تاندون ضخیم و غلاف آن تنگ می‌شود. نتیجه این فرایند، گیر کردن یا پریدن ناگهانی انگشت در هنگام حرکت است. این آسیب‌ها معمولاً به تدریج به‌وجود می‌آیند، اما اگر بی‌توجهی شود، باعث تشدید علائم خواهند شد.
عوامل ژنتیکی و بیماری‌های زمینه‌ای
در کنار عوامل فیزیکی، ژنتیک نیز نقش مهمی در ابتلا به این بیماری دارد. اگر یکی از اعضای خانواده‌تان دچار این مشکل بوده، احتمال بروز آن در شما نیز بیشتر است. برخی افراد با ساختار خاصی از مفاصل یا تاندون‌ها متولد می‌شوند که باعث می‌شود تاندون‌های‌شان راحت‌تر دچار التهاب و ضخیم‌شدگی شود.
همچنین بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، به خصوص نوع دوم، باعث افزایش خطر بروز انگشت ماشه‌ای می‌شوند. در بیماران دیابتی، گردش خون ضعیف‌تر است و بافت‌های نرم بدن مستعد التهاب و سفتی هستند. همچنین، روماتیسم مفصلی و نقرس نیز باعث التهاب مفاصل و تاندون‌ها شده و احتمال گیر کردن انگشت را افزایش می‌دهند.
روشهای تشخیص انگشت ماشه‌ای
معاینه فیزیکی توسط پزشک
تشخیص این بیماری معمولاً بر پایه علائم بیمار و معاینه فیزیکی صورت می‌گیرد. پزشک با لمس ناحیه دردناک، بررسی حرکت انگشت و تست‌های دستی خاص، به راحتی می‌تواند وجود مشکل را تشخیص دهد. از بیمار خواسته می‌شود انگشت را خم و راست کند تا حرکت غیرعادی، گیر کردن یا صدای کلیک بررسی شود.
گاهی پزشک با لمس کردن ناحیه پایه انگشت، گره یا تورمی را احساس می‌کند که نشان‌دهنده التهاب در تاندون است. این معاینه ساده اما دقیق می‌تواند تا ۹۰ درصد موارد بیماری را مشخص کند. اگر علائم خفیف باشند، پزشک ممکن است تشخیص اولیه را با استراحت و درمان محافظه‌کارانه دنبال کند.
تست‌های تصویربرداری
در بیشتر موارد نیازی به عکس‌برداری یا تصویربرداری پیشرفته نیست، اما در برخی شرایط خاص که علائم مبهم باشد یا شک به وجود سایر آسیب‌ها وجود داشته باشد، پزشک از سونوگرافی یا MRI کمک می‌گیرد.
سونوگرافی می‌تواند ضخامت تاندون یا وجود التهاب در بافت‌های نرم را نشان دهد، و در صورت نیاز MRI برای بررسی دقیق‌تر ساختار داخلی مفصل استفاده می‌شود. همچنین گاهی عکس ساده از انگشت برای اطمینان از نبود شکستگی یا آسیب استخوانی گرفته می‌شود.
این تست‌ها بیشتر برای رد کردن سایر دلایل درد یا محدودیت حرکتی در نظر گرفته می‌شوند.
روشهای درمان
فیزیوتراپی تخصصی دست و تمرینات دستی
در مراحل اولیه، درمان‌های غیرجراحی می‌توانند بسیار مؤثر باشند. یکی از اولین پیشنهادات، مراجعه به فیزیوتراپیست است. تمرینات کششی ملایم و تقویتی که تحت نظارت متخصص انجام می‌شود، به بازگشت تاندون به حرکت طبیعی خود کمک می‌کند و التهاب را کاهش می‌دهد.
تمریناتی مثل باز و بسته کردن آرام انگشت، استفاده از توپ‌های نرم برای تقویت عضلات کف دست، و کشش‌های آرام می‌توانند بهبودی قابل توجهی ایجاد کنند. مهم است که این تمرینات روزانه و به طور منظم انجام شوند.
همچنین استفاده از آتل‌های شبانه برای نگه داشتن انگشت در وضعیت صاف، به استراحت دادن تاندون کمک می‌کند. این کار التهاب را کاهش می‌دهد و روند بهبود را تسریع می‌کند.
داروهای ضد التهاب و تزریق کورتیزون
در کنار فیزیوتراپی، استفاده از داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌تواند درد و التهاب را کاهش دهد. این داروها معمولاً در مراحل اولیه کمک زیادی می‌کنند، به‌خصوص زمانی که درد و تورم شدید باشد.
تزریق کورتیزون یا استروئید مستقیماً در ناحیه غلاف تاندون، یکی از مؤثرترین روشهای درمانی غیرجراحی است. این تزریق باعث کاهش سریع التهاب و بازگشت تاندون به حرکت طبیعی می‌شود. در بسیاری از موارد، تنها یک یا دو تزریق می‌تواند علائم را به کلی برطرف کند.
با این حال، اگر چند بار تزریق انجام شود و پاسخ مناسبی دریافت نشود، پزشک ممکن است درمان‌های تهاجمی‌تر را توصیه کند.
درمان‌های جراحی برای انگشت ماشه ای
چه زمانی نیاز به جراحی است؟
وقتی درمان‌های غیرجراحی مانند دارو، فیزیوتراپی و تزریق کورتیزون پاسخ ندهند و بیمار همچنان با درد، گیرکردن انگشت و محدودیت حرکت روبرو باشد، پزشک جراحی را پیشنهاد می‌دهد. معمولاً افرادی که بیش از ۶ ماه دچار علائم مداوم هستند یا انگشتشان کاملاً قفل شده، بهترین کاندیداها برای عمل جراحی هستند.
جراحی معمولاً به دو روش انجام می‌شود: باز و بسته. در روش باز، پزشک با ایجاد برشی کوچک در کف دست، غلاف تاندون را باز می‌کند تا تاندون راحت‌تر حرکت کند. در روش بسته، از سوزن مخصوصی استفاده می‌شود که بدون باز کردن پوست، غلاف بریده می‌شود. روش دوم کمتر تهاجمی است اما نیاز به مهارت بالا دارد.
نتیجه جراحی در بیشتر موارد موفقیت‌آمیز است و بیمار می‌تواند در عرض چند هفته به فعالیت‌های عادی بازگردد. البته دوره ریکاوری نیاز به مراقبت‌های خاص دارد تا از عفونت، خشکی مفصل یا بازگشت علائم جلوگیری شود.
دوره نقاهت پس از جراحی
پس از عمل، اغلب بیماران نیاز به آتل یا باند برای چند روز دارند. درد بعد از جراحی با داروهای ضد التهاب قابل کنترل است. پزشک ممکن است فیزیوتراپی را از هفته دوم یا سوم آغاز کند تا حرکات طبیعی انگشت بازیابی شود.
در هفته‌های اول باید از فشار آوردن یا بلند کردن اجسام سنگین با دست عمل شده خودداری کرد. تمرینات ملایم کششی و باز و بسته کردن تدریجی انگشت، به پیشگیری از خشکی و چسبندگی کمک می‌کند.
اکثر بیماران در مدت ۳ تا ۶ هفته بهبودی قابل توجهی پیدا می‌کنند و عملکرد دست‌شان به حالت طبیعی بازمی‌گردد. البته در بیماران دیابتی یا افراد مسن، ممکن است روند بهبود کمی طولانی‌تر باشد.
سؤالات متداول
1. آیا انگشت ماشه‌ای به خودی خود خوب می‌شود؟
در مراحل اولیه، گاهی با استراحت، کاهش فشار و تمرینات ساده بهبود می‌یابد، اما در بیشتر موارد نیاز به درمان دارد.
2. آیا تزریق کورتیزون عوارض دارد؟
تزریق کورتیزون در بیشتر موارد ایمن است، اما تکرار زیاد آن ممکن است باعث ضعف تاندون شود.
3. بعد از جراحی انگشت ماشه ای، امکان برگشت بیماری هست؟
در موارد نادر ممکن است بیماری برگردد، ولی معمولاً جراحی موفقیت‌آمیز است.
4. آیا مصرف مواد غذایی خاصی می‌تواند روند درمان را تسریع کند؟
بله، مصرف غذاهای ضد التهاب مثل ماهی، سبزیجات سبز و زردچوبه مفید است.
5. بهترین روش خانگی برای کاهش درد انگشت ماشه ای چیست؟
حمام آب گرم، ماساژ با روغن سیاه‌دانه و تمرینات کششی ساده از بهترین روشهای خانگی هستند.
