التهاب تاندونهای مچ دست یک آسیب شایع دست است که منجر به درد و محدود شدن حرکات مچ دست می شود. تاندون‌ها در واقع ساختارهای رشته‌ای و محکمی از جنس بافت همبند هستند که عضلات را به استخوان‌ها متصل می‌کنند. در مچ دست، این تاندون‌ها نقشی اساسی در حرکت دادن انگشتان، چرخاندن و خم کردن دست ایفا می‌کنند. اما زمانی که این تاندون‌ها بیش از حد استفاده شوند، یا تحت فشار یا آسیب قرار بگیرند، ممکن است دچار التهاب شوند که به آن “تندینیت” یا “التهاب تاندون” گفته می‌شود.
التهاب تاندونهای مچ دست به ویژه در افرادی که کارهای تکراری با دست انجام می‌دهند شایع است؛ مانند تایپیست‌ها، آرایشگران، موزیسین‌ها، کارگران ساختمانی، یا حتی افرادی که زمان زیادی با تلفن همراه یا کنسول بازی کار می‌کنند. این وضعیت می‌تواند موجب درد شدید، کاهش قدرت دست، اختلال در انجام فعالیت‌های روزمره و حتی در موارد شدید، ناتوانی عملکردی شود.
التهاب تاندونهای مچ دست اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، معمولاً با درمان‌های ساده و استراحت قابل کنترل است. اما اگر نادیده گرفته شود، ممکن است به پارگی تاندون یا مشکلات جدی‌تر منجر گردد. شناخت دلایل، علائم، راهکارهای تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از پیشرفت آن جلوگیری کند.
ساختار تاندونهای مچ دست
مچ دست ساختاری پیچیده و بسیار حساس دارد. این ناحیه از بدن شامل استخوان‌ها، عضلات، اعصاب و البته تاندون‌هایی است که همه در هماهنگی کامل کار می‌کنند تا حرکات ظریفی چون گرفتن، چرخاندن، نوشتن و لمس کردن انجام شوند.
در قسمت پشتی مچ (سمت پشت دست) چندین تاندون از عضلات ساعد عبور می‌کنند و مسئول باز کردن انگشتان و مچ هستند. این تاندون‌ها از درون کانال‌های خاصی به نام “retinaculum” عبور می‌کنند که مانع از بیرون‌زدگی آن‌ها در هنگام حرکت می‌شود. در جلوی مچ (سمت کف دست) نیز تاندون‌هایی وجود دارند که مسئول خم کردن انگشتان و مچ هستند.
دو نوع تاندون اصلی در مچ وجود دارد:
- تاندونهای فلکسور (خم‌کننده): این تاندون‌ها در سمت کف دست قرار دارند و باعث خم شدن انگشتان و مچ می‌شوند.
- تاندونهای اکستنسور (بازکننده): این‌ها در قسمت پشتی مچ قرار دارند و مسئول صاف کردن انگشتان و بالا آوردن مچ هستند.
هر کدام از این تاندون‌ها درون یک غلاف محافظ حرکت می‌کنند. زمانی که این غلاف دچار التهاب شود، اصطکاک بین تاندون و غلاف افزایش می‌یابد و منجر به درد و محدودیت حرکت می‌گردد. التهاب ممکن است در یک یا چند تاندون به‌صورت همزمان رخ دهد و شدت آن می‌تواند بسته به علت متفاوت باشد.
دلایل اصلی التهاب تاندونهای مچ دست
یکی از مهم‌ترین عوامل التهاب تاندونهای مچ، استفاده نادرست یا بیش‌ازحد از مچ دست است. این اتفاق می‌تواند در طی زمان و بدون هیچ آسیب واضحی رخ دهد یا به‌صورت ناگهانی در اثر ضربه یا فشار بروز کند.
1. حرکات تکراری و استفاده زیاد:
افرادی که به صورت مداوم کارهایی تکراری انجام می‌دهند در معرض بیشترین خطر قرار دارند. برای مثال:
- تایپ طولانی بدون استراحت
- استفاده زیاد از موس کامپیوتر
- کار با ابزارهای دستی یا مکانیکی
- نواختن سازهایی مثل پیانو یا گیتار
- فعالیت‌های ورزشی شدید مانند تنیس یا وزنه‌برداری
2. آسیب‌دیدگی و فشار ناگهانی:
گاهی یک ضربه مستقیم، افتادن روی مچ یا بلند کردن بار سنگین می‌تواند موجب کشیدگی یا پارگی جزئی تاندون و در نهایت التهاب شود.
3. بیماری‌های زمینه‌ای:
برخی از بیماری‌ها می‌توانند به‌طور غیرمستقیم باعث التهاب تاندونهای مچ دست شوند:
- آرتریت روماتوئید: نوعی بیماری خودایمنی که مفاصل و تاندون‌ها را درگیر می‌کند.
- دیابت: باعث تضعیف ساختارهای بدن از جمله تاندون‌ها می‌شود.
- عفونت‌ها: در موارد نادر، عفونت می‌تواند باعث التهاب تاندون‌ها گردد.
4. اختلالات ساختاری یا ناهنجاری‌های مادرزادی:
برخی افراد به‌طور ژنتیکی مستعد مشکلات تاندونی هستند، یا ممکن است ناهنجاری‌هایی در شکل استخوان‌های مچ داشته باشند که موجب افزایش اصطکاک تاندون‌ها شود.
علائم شایع التهاب تاندونهای مچ دست
تشخیص علائم اولیه می‌تواند از وخامت بیماری جلوگیری کند. یکی از اولین نشانه‌های التهاب، درد در ناحیه مچ یا ساعد است که معمولاً با فعالیت بدتر می‌شود و با استراحت بهتر می‌گردد.
1. درد و سوزش:
- درد ممکن است تدریجی شروع شود یا ناگهانی باشد.
- دردی مبهم یا تیز که با حرکت، به‌ویژه خم یا باز کردن مچ، تشدید می‌شود.
- احساس سوزش در محل تاندون ملتهب.
2. تورم و قرمزی:
- مچ ممکن است متورم، گرم یا قرمز شود.
- لمس کردن ناحیه دردناک می‌تواند دردناک‌تر باشد.
- در موارد شدید، تورم می‌تواند جلوی حرکت روان مچ را بگیرد.
3. کاهش دامنه حرکت و خشکی:
- فرد ممکن است نتواند مچ خود را به‌راحتی حرکت دهد.
- صدا دادن (کریپیتوس) یا احساس ساییده شدن هنگام حرکت دادن مچ.
4. ضعف عضلانی:
- قدرت گرفتن یا نگه داشتن اشیاء کاهش می‌یابد.
- اشیاء ممکن است به راحتی از دست فرد بیفتند.
در صورت مشاهده چنین علائمی، مهم است که فرد بلافاصله به پزشک مراجعه کند تا از بروز آسیب دائمی جلوگیری شود.
تشخیص صحیح و به‌موقع التهاب تاندونهای مچ دست کلید درمان موفق است. پزشکان از روشهای مختلفی برای تشخیص دقیق این بیماری استفاده می‌کنند.
1. معاینه فیزیکی:
- پزشک ابتدا سابقه پزشکی بیمار را بررسی می‌کند.
- محل دقیق درد، میزان تورم و دامنه حرکت بررسی می‌شود.
- تست‌هایی مانند تست فینکلشتاین (برای بیماری دکورون) یا دیگر تست‌های اختصاصی ممکن است انجام شود.
2. تصویربرداری:
- سونوگرافی: برای بررسی التهاب تاندون و مایع در غلاف تاندون‌ها بسیار مفید است.
- MRI: تصویری با جزئیات بالا از تاندون‌ها، استخوان‌ها و مفاصل می‌دهد.
- رادیوگرافی (X-ray): بیشتر برای رد سایر مشکلات مانند شکستگی یا آرتروز استفاده می‌شود.
3. آزمایش‌های دیگر:
در موارد مشکوک به بیماری‌های خودایمنی یا عفونت، ممکن است آزمایش خون یا بررسی مایعات مفصلی توصیه شود.
روشهای درمان
در مراحل اولیه و خفیف، درمان‌های خانگی می‌توانند بسیار مؤثر باشند و از پیشرفت بیماری جلوگیری کنند. بسیاری از افراد با رعایت برخی نکات ساده در خانه می‌توانند درد را کاهش داده و بهبودی را تسریع کنند.
استراحت دادن به مچ دست:
یکی از اصلی‌ترین راه‌های درمان، کاهش استفاده از مچ دست آسیب‌دیده است. فعالیت‌هایی که درد را تشدید می‌کنند باید متوقف شوند تا التهاب کاهش یابد. ممکن است چند روز استراحت کامل برای بازسازی تاندون‌ها لازم باشد.
استفاده از یخ:
قرار دادن کمپرس یخ روی ناحیه دردناک به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، چند بار در روز، می‌تواند تورم و درد را کاهش دهد. البته یخ نباید به‌طور مستقیم روی پوست قرار گیرد.
استفاده از بریس یا آتل:
آتل یا بریس مخصوص مچ دست، باعث محدود شدن حرکات و استراحت بیشتر تاندون‌ها می‌شود. این ابزار معمولاً در شب یا در طول انجام کارهایی که احتمال آسیب دارند استفاده می‌شوند.
داروهای ضد التهاب:
داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن می‌توانند به کاهش درد و التهاب کمک کنند. البته مصرف طولانی مدت این داروها باید با نظر پزشک انجام شود.
انجام تمرینات کششی ملایم:
بعد از فروکش کردن درد، تمرینات کششی ساده می‌توانند به افزایش انعطاف‌پذیری تاندون‌ها و جلوگیری از خشکی کمک کنند. انجام این تمرینات باید به‌آرامی و بدون ایجاد درد صورت گیرد.
داروهای ضد التهابی قوی‌تر:
پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب قوی‌تر یا حتی داروهای تزریقی مانند کورتیکواستروئیدها تجویز کند که مستقیماً در ناحیه ملتهب تزریق می‌شوند و التهاب را به‌سرعت کاهش می‌دهند.
فیزیوتراپی تخصصی دست:
درمان‌های فیزیوتراپی شامل تمرینات اختصاصی، اولتراسوند تراپی، تحریک الکتریکی و ماساژهای تخصصی هستند. این روش‌ها به تقویت عضلات، افزایش دامنه حرکت و کاهش درد کمک می‌کنند.
تزریق PRP یا پلاسمای غنی از پلاکت:
در این روش، خون بیمار گرفته شده، پلاسمای حاوی پلاکت‌های فعال جدا می‌شود و سپس به ناحیه آسیب‌دیده تزریق می‌شود تا فرآیند ترمیم تسریع شود. این روش جدید و مؤثر به‌ویژه در التهاب‌های مزمن کاربرد دارد.
جراحی:
اگر التهاب تاندون شدید باشد و به درمان‌های دیگر پاسخ ندهد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. در این عمل، فشار از روی تاندون برداشته شده یا بخش آسیب‌دیده ترمیم می‌شود. جراحی اغلب گزینه نهایی است.
فیزیوتراپی تخصصی دست در درمان التهاب تاندونهای مچ دست
فیزیوتراپی تخصصی دست یکی از مهم‌ترین ارکان درمان غیرجراحی در موارد التهاب تاندونهای مچ دست است. این شاخه از فیزیوتراپی به‌طور اختصاصی بر روی عملکرد، توانبخشی، و بازآموزی حرکات ظریف و دقیق دست و مچ تمرکز دارد. بسیاری از بیماران با دریافت درمان تخصصی و اصولی از طریق فیزیوتراپی می‌توانند از درد، التهاب و محدودیت حرکتی رهایی یافته و به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند.
1. ارزیابی دقیق عملکردی دست و مچ
نخستین قدم در فیزیوتراپی تخصصی دست، ارزیابی کامل و دقیق عملکرد مچ و دست است. فیزیوتراپیست بررسی می‌کند که کدام تاندون‌ها درگیر هستند، چه حرکاتی دردناک‌اند، و کدام عضلات دچار ضعف یا سفتی شده‌اند. این ارزیابی پایه‌ای برای طراحی برنامه درمانی شخصی‌سازی‌شده است.
2. کاهش التهاب با روشهای مدرن
فیزیوتراپیست‌ها از تکنولوژی‌های مختلف برای کاهش التهاب و درد استفاده می‌کنند، از جمله:
- اولتراسوند تراپی: امواج صوتی با فرکانس بالا که موجب افزایش گردش خون و تسریع ترمیم بافت می‌شوند.
- الکتروتراپی (TENS): برای تسکین درد و کاهش اسپاسم عضلانی استفاده می‌شود.
- لیزر کم‌توان (LLLT): روشی جدید برای تسریع بازسازی سلولی و کاهش التهاب مزمن.
3. تمرینات تقویتی و کششی اختصاصی
بخشی مهم از فیزیوتراپی، آموزش تمریناتی برای:
- افزایش دامنه حرکتی مچ و انگشتان
- تقویت عضلات ساعد و مچ
- کاهش خشکی و بهبود انعطاف‌پذیری تاندون‌ها
تمرینات به‌صورت تدریجی و با در نظر گرفتن میزان تحمل بیمار طراحی می‌شوند تا از آسیب مجدد جلوگیری گردد.
4. ماساژ درمانی و مانوآل تراپی
فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک‌های دستی، شامل ماساژ عمقی، کشش بافت نرم، و آزادسازی نقاط ماشه‌ای (Trigger Points)، به کاهش چسبندگی تاندون‌ها و افزایش حرکت کمک می‌کند. این روش‌ها جریان خون را افزایش داده و باعث تسریع ترمیم بافتی می‌شوند.
5. آموزش اصول ارگونومی و جلوگیری از آسیب مجدد
فیزیوتراپیست‌ها نقش آموزشی مهمی نیز دارند. آن‌ها به بیمار آموزش می‌دهند:
- چگونه فعالیت‌های روزمره خود را اصلاح کند تا فشار کمتری به مچ وارد شود.
- چگونه از ابزارهای کمکی مانند بریس یا مچ‌بند استفاده کند.
- چه کارهایی را باید موقتاً متوقف کرده یا با تغییر انجام دهد.
6. طراحی آتل‌های تخصصی توسط فیزیوتراپیست دست
در فیزیوتراپی تخصصی دست، آتل‌هایی سفارشی ساخته می‌شوند که تاندون درگیر را در حالت استراحت نگه می‌دارند. این آتل‌ها معمولاً از مواد نرم یا ترموپلاستیک تهیه می‌شوند و بر اساس آناتومی دقیق هر فرد طراحی می‌گردند.
