شکستگی دست در کودکان یک آسیب شایع است که نیازمند فیزیوتراپی تخصصی دست برای بهبودی سریع تر و کامل تر است. وقتی صحبت از کودکان می‌شود، کنجکاوی و انرژی بی‌پایان آن‌ها همیشه با خطراتی همراه است ، یکی از رایج‌ترین آن‌ها، شکستگی دست است. اگرچه اغلب این نوع آسیب ها خفیف و قابل درمان هستند، اما برای والدین می‌تواند تجربه‌ای پراسترس و نگران کننده باشد. شکستگی دست در کودکان به دلایل مختلفی مثل زمین خوردن در هنگام بازی، افتادن از دوچرخه یا فعالیت‌های ورزشی پرخطر اتفاق می‌افتد. دانستن اطلاعات کامل در این زمینه، والدین را در تصمیم‌گیری بهتر و کمک به فرزندشان در مسیر بهبودی یاری می‌دهد.
فیزیوتراپی تخصصی دست پس از شکستگی ضروری است که در کلینیک فیزیوتراپی فراتکنیک در اصفهان ارائه می شود.
کودکان به‌طور طبیعی پرتحرک و بازیگوش هستند. این خصوصیت باعث می‌شود آن‌ها بیشتر از بزرگسالان در معرض زمین خوردن، افتادن یا ضربه‌های فیزیکی باشند. دست، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای حرکت، نگهداری و دفاع بدن، در زمان زمین خوردن اغلب اولین عضو دفاعی است و به همین دلیل بیشتر آسیب می‌بیند.
از سوی دیگر، استخوان‌های کودکان هنوز در حال رشد هستند. صفحات رشد که به آن‌ها growth plates گفته می‌شود، نواحی حساسی هستند که در انتهای استخوان‌ها قرار دارند و مستعد آسیب می‌باشند. حتی یک ضربه نسبتاً سبک ممکن است باعث شکستگی در این نواحی شود.
علائم رایج شکستگی دست در کودکان
تشخیص شکستگی دست در کودکان همیشه ساده نیست. گاهی اوقات کودک فقط از درد شکایت می‌کند، در حالی که تورم یا تغییر شکل واضحی دیده نمی‌شود. در ادامه برخی از علائم رایج را معرفی می‌کنیم:
- درد شدید بلافاصله پس از آسیب
- تورم و التهاب در محل آسیب
- قرمزی یا کبودی اطراف ناحیه دست یا مچ
- کاهش توانایی حرکت دادن انگشتان یا مچ
- حساسیت شدید به لمس
- در موارد شدید، تغییر شکل ظاهری دست
اگر هر کدام از این علائم را مشاهده کردید، مهم است که کودک را بلافاصله به پزشک متخصص ارتوپدی یا اورژانس ببرید. تأخیر در درمان می‌تواند منجر به مشکلات بلندمدت در رشد یا عملکرد دست کودک شود.
انواع شکستگی دست در کودکان
شکستگی مچ دست (Distal Radius Fracture)
شایع‌ترین نوع شکستگی دست در کودکان، شکستگی ناحیه پایین استخوان ساعد یا همان مچ دست است. معمولاً این نوع شکستگی زمانی اتفاق می‌افتد که کودک با کف دست روی زمین می‌افتد. این شکستگی‌ها اغلب به شکل greenstick (شکستگی ناقص) یا torus/buckle (تورفتگی استخوان) هستند، که در آن‌ها استخوان کامل نمی‌شکند بلکه تنها خم می‌شود یا فرو می‌رود.
درمان این نوع شکستگی در بیشتر موارد نیاز به جراحی ندارد و با گچ‌گیری ساده یا آتل‌بندی قابل مدیریت است. دوره بهبودی معمولاً ۳ تا ۶ هفته است و پس از آن فیزیوتراپی سبک برای بازگشت حرکت طبیعی توصیه می‌شود.
شکستگی استخوان‌های کف دست و انگشتان
کودکان ممکن است هنگام بازی‌های پرتحرک یا برخورد با اجسام سخت دچار شکستگی در استخوان‌های کف دست یا انگشتان شوند. این نوع شکستگی‌ها بسته به شدت و محل آن‌ها می‌توانند بسیار دردناک باشند و حرکت انگشت را محدود کنند.
در مواردی که شکستگی جابجایی نداشته باشد، درمان محافظه‌کارانه کافی است. اما اگر قطعات شکسته جابجا شده باشند، ممکن است نیاز به جراحی و تثبیت با پین یا پلاک باشد. مهم‌ترین نکته در این نوع آسیب‌ها حفظ راستای درست انگشتان است تا از مشکلات حرکتی آینده جلوگیری شود.
دلایل و عوامل خطر
فعالیت‌های ورزشی و بازی‌های پرتحرک
یکی از مهم‌ترین دلایل شکستگی دست در کودکان، فعالیت‌های فیزیکی است. ورزش‌هایی مثل فوتبال، بسکتبال، ژیمناستیک، اسکیت‌برد، دوچرخه‌سواری و کوهنوردی همگی می‌توانند منجر به زمین‌خوردگی یا برخوردهای شدید شوند. کودکان اغلب در حین انجام این فعالیت‌ها با شور و هیجان بالا رفتار می‌کنند و مهارت‌های کامل تعادل و پیشگیری از آسیب را هنوز به طور کامل کسب نکرده‌اند.
همچنین، استفاده نکردن از وسایل ایمنی مانند زانوبند، کلاه ایمنی یا دستکش محافظ هنگام دوچرخه‌سواری یا اسکیت‌بازی، خطر آسیب‌دیدگی را چند برابر می‌کند. ترکیب هیجان، انرژی زیاد، و نبود آموزش صحیح در کنترل بدن منجر به آسیب‌های متعدد، به‌خصوص شکستگی دست، می‌شود.
ضعف تراکم استخوانی یا بیماری‌های زمینه‌ای
در برخی از کودکان، شکستگی‌های مکرر می‌تواند علامتی از بیماری‌های زمینه‌ای مانند پوکی استخوان، بیماری‌های متابولیکی یا ناهنجاری‌های ژنتیکی باشد. اگر کودکی با ضربه‌های کم و به دفعات دچار شکستگی می‌شود، باید توسط پزشک متخصص بررسی شود تا علل زیربنایی آن مشخص شود.
عوامل تغذیه‌ای نیز نقش مهمی دارند. کمبود ویتامین D و کلسیم می‌تواند منجر به ضعف استخوان‌ها شود. کودکانی که تغذیه مناسبی ندارند یا به اندازه کافی در معرض نور خورشید نیستند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای شکستگی قرار گیرند. مراقبت تغذیه‌ای و استفاده از مکمل‌ها در صورت لزوم می‌تواند از این آسیب‌ها پیشگیری کند.
تشخیص شکستگی دست در کودکان
معاینه فیزیکی توسط پزشک متخصص
اولین گام در تشخیص شکستگی دست، مراجعه به پزشک متخصص است. پزشک با مشاهده علائم ظاهری مانند تورم، درد، یا تغییر شکل دست کودک، ابتدا یک معاینه فیزیکی دقیق انجام می‌دهد. او ممکن است از کودک بخواهد انگشتانش را حرکت دهد یا روی نقاط خاصی از دست فشار وارد کند تا محل دقیق درد مشخص شود.
یکی از چالش‌ها در این مرحله، همکاری کودک در معاینه است، به‌خصوص اگر درد زیادی داشته باشد. پزشکان اطفال معمولاً روش‌هایی ملایم و آرام برای معاینه دارند تا کودک دچار ترس یا استرس نشود. توجه به تاریخچه حادثه نیز کمک زیادی به تشخیص صحیح می‌کند؛ برای مثال دانستن اینکه کودک چگونه زمین خورده است یا با چه شدتی دستش آسیب دیده است.
روش‌های تصویربرداری: رادیوگرافی، MRI و CT اسکن
در بیشتر موارد، تصویربرداری با اشعه ایکس (رادیوگرافی) کافی است تا محل و نوع شکستگی مشخص شود. رادیوگرافی ابزار اصلی و اولیه برای تشخیص دقیق شکستگی است. پزشک از زوایای مختلف دست عکس می‌گیرد تا ببیند که استخوان‌ها چگونه شکسته‌اند و آیا نیاز به جااندازی دارند یا نه.
در موارد پیچیده یا زمانی که شکستگی در صفحات رشد رخ داده باشد، ممکن است MRI یا CT اسکن نیز مورد استفاده قرار گیرد. این روش‌ها تصویر دقیق‌تری از ساختار داخلی استخوان و بافت‌های اطراف ارائه می‌دهند. بخصوص در مواردی که آسیب به رباط‌ها یا تاندون‌ها نیز مشکوک باشد، MRI بسیار مفید خواهد بود.
تشخیص سریع و دقیق، کلید موفقیت در درمان شکستگی‌های دوران کودکی است. اگر شکستگی به‌درستی درمان نشود، ممکن است در آینده موجب کوتاه شدن دست، انحراف استخوان یا محدودیت حرکتی شود.
روش‌های درمان
درمان غیرجراحی: گچ‌گیری و آتل‌بندی
اکثر شکستگی‌های دست در کودکان، مخصوصاً آن‌هایی که جابجایی ندارند یا نوع شکستگی ناقص (مثل Greenstick) هستند، نیازی به جراحی ندارند. در این موارد، پزشک پس از جااندازی ملایم، از گچ یا آتل برای ثابت نگه داشتن استخوان استفاده می‌کند.
گچ‌گیری معمولاً برای مدت ۳ تا ۶ هفته انجام می‌شود، بسته به سن کودک و نوع شکستگی. کودکان معمولاً سریع‌تر از بزرگسالان بهبود می‌یابند، چون فرآیند ترمیم استخوان در آن‌ها فعال‌تر است. در این دوره باید کودک فعالیت‌های فیزیکی شدید را متوقف کند و از دست آسیب‌دیده مراقبت ویژه شود.
همچنین توصیه می‌شود که در هفته‌های اولیه، کودک دست خود را بالا نگه دارد تا تورم کاهش یابد. استفاده از یخ در ساعات اولیه پس از آسیب نیز می‌تواند به کاهش درد کمک کند.
جراحی در موارد پیچیده یا جابجایی شدید استخوان
اگر شکستگی همراه با جابجایی شدید باشد یا استخوان از طریق گچ‌گیری به‌خوبی در جای خود قرار نگیرد، ممکن است نیاز به جراحی باشد. در این موارد، پزشک از پین‌های فلزی، سیم یا پلاک‌های مخصوص برای تثبیت استخوان استفاده می‌کند. این وسایل معمولاً موقتی هستند و بعد از چند هفته یا ماه با عمل جراحی کوچک دیگر برداشته می‌شوند.
عمل جراحی در کودکان معمولاً با بیهوشی عمومی انجام می‌شود و نیاز به بستری کوتاه‌مدت دارد. پس از جراحی نیز فرآیند بهبودی شامل گچ‌گیری مجدد و در ادامه فیزیوتراپی خواهد بود.
والدین باید بدانند که حتی در صورت نیاز به جراحی، اغلب کودکان به‌خوبی بهبود می‌یابند و عملکرد کامل دست را بازمی‌یابند؛ البته به شرطی که مراقبت‌ها و فیزیوتراپی پس از آن به‌درستی انجام شود.
فیزیوتراپی تخصصی دست
فیزیوتراپی دست در هر دو روش درمانی برای کمک به روند بهبودی از اهمیت زیادی برخوردار است که با مراجعه به کلینیک فیزیوتراپی فراتکنیک در اصفهان می توانید از آن بهره مند شوید.
